Những phương pháp EQ học thuộc lòng chỉ khiến người thực hiện cảm thấy gượng ép, và người khác cũng dễ dàng nhận ra sự giả tạo. Thay vì cố gắng dạy EQ qua các bài giảng lý thuyết, điều quan trọng là hiểu rằng EQ cần được phát triển một cách tự nhiên thông qua sự tương tác và môi trường sống.

EQ thực sự phát triển thông qua hai con đường chính.

Thứ nhất, trẻ sẽ tự nuôi dưỡng chỉ số cảm xúc của mình thông qua mối quan hệ với cha mẹ. Điều này có nghĩa rằng, cách cha mẹ đối xử với con cái sẽ hình thành cách con đối xử với người khác.

Thứ hai, trong những không gian tự do, nơi trẻ không bị ép buộc hay áp đặt những quy chuẩn cứng nhắc, trẻ có thể sử dụng khả năng quan sát và sự thông minh bẩm sinh của mình để tự hiểu về bản thân và người xung quanh. Điều này giúp trẻ phát triển kỹ năng tương tác xã hội một cách tự nhiên và thoải mái, mà không bị gượng ép.

1. EQ được nuôi dưỡng thông qua mối quan hệ với cha mẹ

Cách cha mẹ cư xử với con cái đóng vai trò chủ chốt trong việc hình thành cách trẻ cư xử với người khác. Khi con được đối xử bằng sự tôn trọng và tình yêu thương, chúng sẽ học cách thể hiện lòng nhân ái và sự đồng cảm đối với mọi người xung quanh. Điều này là nền tảng để trở thành người EQ cao.

Ví dụ, việc cho con cái tự do tự quyết trong các kỳ nghỉ hè là một cách tốt để giúp trẻ phát triển. Từ giờ giấc sinh hoạt, bài tập, đến việc ăn uống hay giải trí, con có thể tự do lựa chọn mà không phải lo lắng về việc làm hài lòng người lớn. Khi trẻ có quyền tự quản lý, chúng học được cách đưa ra quyết định và chịu trách nhiệm về hành động của mình. Bố mẹ có thể khuyến khích trẻ tự mua những món đồ ăn vặt mình thích mà không cần phải xin phép. Điều này tạo điều kiện cho trẻ cảm thấy được tôn trọng và tự do thể hiện bản thân.

Một ví dụ khác là khi có khách đến thăm nhà, thay vì yêu cầu trẻ dọn dẹp phòng, cha mẹ có thể nhẹ nhàng nói: “Hôm nay có khách, có thể họ sẽ ghé qua phòng con. Nếu con sắp xếp gọn gàng một chút thì sẽ rất tuyệt.” Với cách tiếp cận này, trẻ cảm thấy rằng mình được tôn trọng và có trách nhiệm trong việc giữ gìn không gian sống của mình.

Thay vì bắt buộc trẻ phải làm điều gì đó để trở thành “đứa trẻ ngoan,” cha mẹ chỉ đơn giản là chia sẻ nhu cầu thực tế. Điều này không chỉ giúp trẻ học cách đối diện với các trách nhiệm trong cuộc sống mà còn giúp chúng phát triển EQ cao hơn, khi chúng tự nguyện hợp tác mà không cảm thấy bị áp lực.

Trong quá trình này, trẻ sẽ cảm nhận được sự tôn trọng và tình cảm chân thành không phán xét, từ đó hình thành cách con đối xử với mọi người xung quanh bằng lòng thấu hiểu và không chỉ trích. Khi trẻ học được cách đối xử với sự đồng cảm, chúng sẽ dễ dàng phát triển khả năng giao tiếp và tương tác xã hội tốt hơn.

Một điều quan trọng cần nhớ là không ai thích bị giáo huấn hay phán xét. Trong bất kỳ mối quan hệ nào, khi mọi thứ không diễn ra như mong muốn, việc đánh giá hay giáo dục đối phương thường không đem lại hiệu quả như mong đợi. Người có EQ cao là người biết bày tỏ sự thật và cảm xúc của mình một cách chân thành, thay vì phán xét hay chỉ trích. Những người này không chỉ nhận được sự tôn trọng mà còn có khả năng xây dựng mối quan hệ bền vững dựa trên sự chân thành và lòng nhân ái.

Hãy tưởng tượng nếu con cái chúng ta luôn bị dán nhãn “lười biếng” hay “bừa bộn” mỗi khi không dọn phòng, trong tương lai, khi bước vào cuộc sống gia đình, chúng có thể dễ dàng nổi nóng hoặc cảm thấy xấu hổ, thậm chí đánh giá và chỉ trích bạn đời chỉ vì những điều nhỏ nhặt. Đây là một kịch bản phổ biến trong nhiều mối quan hệ gia đình. Vì vậy, việc giúp trẻ hiểu và biết cách điều chỉnh cảm xúc, thay vì phán xét hay đổ lỗi, sẽ giúp chúng xây dựng các mối quan hệ lành mạnh hơn trong tương lai.

2. Trí tuệ từ sự tự do

Một tình huống thường thấy là khi gặp người lạ, nhiều cha mẹ yêu cầu con mình phải chào hỏi, cảm ơn, hoặc tạm biệt. Điều này có vẻ là cách dạy trẻ phép lịch sự, nhưng thực tế, nó có thể ngăn cản trẻ phát triển khả năng quan sát và cảm nhận tự nhiên trong mối quan hệ. Những đứa trẻ bị ép buộc phải tuân theo các quy tắc lễ phép thường có xu hướng nói năng rụt rè, thiếu tự nhiên. Ngược lại, những trẻ được tự do phát triển theo nhịp điệu của riêng mình có thể không luôn tuân thủ các quy tắc lễ phép ngay từ nhỏ, nhưng chúng đang quan sát, học hỏi một cách sâu sắc hơn về cách giao tiếp thực sự hiệu quả.

Ví dụ, một đứa trẻ 7 tuổi bị bạn trong khu phố đánh nhưng thay vì phản kháng, cô bé chỉ bình tĩnh nói: “Con không sợ. Con chỉ thấy tội nghiệp vì bố mẹ cậu ấy thường đánh mắng nên cậu ấy không biết cách cư xử tốt hơn”. Sự thấu hiểu và cảm thông này không đến từ bất kỳ bài học hay giáo điều nào, mà từ chính sự tự do mà bố mẹ cô bé đã trao cho con.

Khi trẻ có cơ hội tự do quan sát và trải nghiệm, trí tuệ của chúng sẽ phát triển theo cách tự nhiên và bền vững. Chúng không cần phải tuân theo các quy tắc cứng nhắc, mà sẽ tự tìm ra cách giao tiếp và tương tác xã hội phù hợp với hoàn cảnh.

3. Không phán xét và giáo điều

Nếu cha mẹ muốn con cái phát triển EQ cao, điều quan trọng là hãy nhìn nhận con bằng con mắt thấu hiểu và không phán xét. Điều này có thể không hề dễ dàng, bởi chính chúng ta đã lớn lên trong môi trường đầy sự đánh giá và hiểu lầm. Tuy nhiên, nếu cha mẹ có thể kiềm chế việc giáo huấn con theo cách mình muốn, và thay vào đó, để trẻ tự do khám phá thế giới của chúng, trí tuệ của trẻ sẽ phát triển một cách tự nhiên.

Những đứa trẻ lớn lên trong môi trường tự do và tôn trọng sẽ không chỉ phát triển EQ cao mà còn có khả năng tự tin và linh hoạt trong mọi tình huống.

*Nguồn: Zhihu

Thùy Linh