Bài viết là lời chia sẻ của một nhân viên văn phòng giấu tên được đăng tải trên Toutiao (MXH Trung Quốc).

***

2 ngày trước, tôi đã dùng bữa với một người bạn tên là Lao Yang. Lao Yang là người có tính hiếu thắng. So với đồng nghiệp, anh ấy là người đảm nhận nhiều dự án nhất và cũng là người rời văn phòng muộn nhất mỗi ngày.

Trong suốt nhiều năm qua, anh luôn là nhân viên có thành tích xuất sắc nhất công ty. Tuy nhiên, từ đầu năm nay, công ty đã bắt đầu đẩy mạnh việc áp dụng trợ lý AI như DeepSeek vào công việc văn phòng. Các dự án của họ không quá phức tạp và chủ yếu mang tính chất thủ tục.

Việc đảm nhiệm nhiều dự án hơn đồng nghĩa với việc mọi người phải tốn gấp đôi thời gian và năng lượng, nhưng chúng có thể được xử lý theo từng đợt thông qua AI.

Một số nhân viên mới trong phòng đã nhanh chóng quen với việc sử dụng nhiều công cụ AI khác nhau để dịch tài liệu, trả lời email và tạo báo cáo PPT và biên bản cuộc họp.

Những nhân sự mới dùng AI làm việc không làm thêm giờ nhiều nhưng kết quả dự án tốt hơn nhiều so với Lao Yang. Trong đợt đánh giá hiệu suất hàng tháng năm nay, đây là lần đầu tiên Lao Yang mất danh hiệu “Nhân viên xuất sắc nhất”.

Trước đây, khi nói đến việc ai làm tốt việc gì, tôi thường nghĩ đến Lao Yang trước tiên, vì anh là người có kinh nghiệm, chịu khó, không bao giờ than phiền. Bây giờ, nhìn người bạn của mình với vẻ mặt lo lắng, tôi nhận ra rằng tính chất công việc có thể đã thay đổi từ lâu.

Làn sóng sa thải bởi AI

Kinh nghiệm của Lao Yang khiến tôi nhớ đến một nghề mới nổi: quản lý tự động hóa quy trình.

Các công ty lớn trong và ngoài nước như Microsoft, Accenture, Tencent và ByteDance đưa ra mức lương hàng năm từ 600.000 đến 800.000 nhân dân tệ cho vị trí này.

Trách nhiệm của họ là sử dụng công nghệ AI để tăng tỷ lệ tự động hóa các quy trình hiện có của công ty và giảm khối lượng công việc của nhân viên.

Tổng giám đốc điều hành của Accenture, Julie Sweet cho biết: “Trước đây, mọi người tin rằng làm thêm giờ đồng nghĩa với sự tận tâm với công việc. Nhưng giờ đây chúng tôi nhận ra, lợi thế cạnh tranh thực sự là đảm bảo nhân viên rời khỏi nơi làm việc đúng giờ và vẫn đạt được mục tiêu công việc”. 

Không biết từ khi nào, ông vua về khối lượng giao dịch như Lao Yang đang dần mất đi thị trường. Ngược lại, những người sử dụng công nghệ để “lười biếng” đang bắt đầu được thời đại ưa chuộng.

Tiền lương không tỷ lệ thuận với khối lượng công việc bạn làm mà với năng suất của bạn. 

Khi những trải nghiệm có thể không còn đáng giá…

Có một chủ đề trên Douban: Điều gì khiến bạn nghĩ AI thực sự có thể cách mạng hóa cuộc sống? Một tài khoản ẩn danh chia sẻ những câu chuyện xung quanh mình như sau.

Khi anh ấy làm việc tại một công ty ô tô, trong bộ phận của anh ấy có một chuyên gia đặc biệt tài năng. Bằng cách đứng cạnh xe một lúc, bạn có thể nghe thấy tốc độ động cơ; bằng cách gõ ngón tay 2 lần, bạn có thể chỉ ra những bộ phận nào chưa lắp ráp đúng cách; bằng cách lái xe một vòng, bạn có thể biết độ đàn hồi của lò xo cần phải điều chỉnh bao nhiêu.

Với những kỹ năng này, anh luôn được săn đón từ các hãng sản xuất ô tô lớn. Tuy nhiên mới đây, anh đã được lãnh đạo cho nghỉ hưu sớm.

Hoá ra, các OEM lớn đã dần áp dụng các thuật toán thông minh để điều chỉnh các thông số. Ngay cả những thực tập sinh mới tốt nghiệp cũng có thể sử dụng thuật toán để mô phỏng nhanh chóng hàng trăm tổ hợp tham số và trích xuất kế hoạch điều chỉnh tối ưu nhất. Điều đó khiến vị chuyên gia già giàu kinh nghiệm đột nhiên mất đi vị trí của mình trong trò chơi.

Sự phổ biến của công nghệ AI đã làm giảm đáng kể rào cản giữa các ngành công nghiệp. Chỉ cần họ sẵn lòng, người mới bắt đầu có thể có được những gì mà người khác đã tích lũy cả cuộc đời chỉ trong vài phút.

Như nhà văn Weina đã nói: Trước cơn sóng thần, mọi trải nghiệm đều trở nên trống rỗng.

Dùng AI để làm việc như một CEO thực thụ

Gần đây tôi tình cờ đọc được một đoạn văn để lại ấn tượng sâu sắc cho tôi: “Kể từ khi nhiều công cụ AI xuất hiện, với tư cách là một nhân viên, cuối cùng tôi cũng đã được trải nghiệm cảm giác phấn khích khi trở thành ông chủ.

Tôi chỉ đưa ra yêu cầu cụ thể, DeepSeek sẽ chịu trách nhiệm viết bài, Midjourney sẽ chịu trách nhiệm minh họa, Doubao sẽ chịu trách nhiệm đánh giá và cuối cùng tôi sẽ tự điều chỉnh định dạng và gửi trực tiếp”.

Điều này làm tôi nhớ đến 2 công thức được đề xuất bởi người chuyên làm trong lĩnh vực truyền thông:

Khả năng trước đây = Trình độ thành thạo × Giờ làm việc;

Năng lực trong tương lai = Chất lượng câu hỏi x Tỷ lệ sử dụng AI.

Trước đây, chúng tôi tự gọi mình là bánh răng trong công ty, làm việc vì tiền và không yêu cầu bất cứ điều gì khác. Khi làn sóng AI ập đến, những người thực sự thông minh đã thoát khỏi góc nhìn của nhân viên và bắt đầu để AI làm việc thay họ.

Thay vì lo lắng về việc AI sẽ chiếm mất việc làm của bạn, bạn nên buộc bản thân phải thay đổi quan điểm, đặt câu hỏi và suy nghĩ như một CEO. Bạn càng biết cách thể hiện nhu cầu của mình với AI thì bạn càng có thể khám phá ra tiềm năng của mình tại nơi làm việc.

Tương lai sẽ là kỷ nguyên mà một người có thể sống như một đội quân hàng ngàn người. Trong thời đại như vậy, binh lính và tướng lĩnh sẽ có cuộc sống khác nhau.

Tôi nhớ hai năm trước, một người bạn hỏi tôi có lo lắng khi AI phổ biến. Thành thật mà nói, tôi thực sự từng lo lắng. Đặc biệt là với một người viết, tôi rất thích thú khi thấy ChatGPT hoàn thành bài viết chỉ trong vài giây và không có gì sai sót từ cách chọn từ cho đến ngữ pháp.

Hai năm sau, khi đối mặt với sự phổ biến bùng nổ của DeepSeek và Manus, tôi cảm thấy bình tĩnh hơn nhiều. Những người thực sự bị loại là những tác giả không có phong cách cá nhân và chỉ biết áp dụng khuôn mẫu. Bởi vì đây chính xác là những gì AI làm tốt nhất.

Tuy nhiên, các tác giả hàng đầu trong ngành có thể lặp lại quan điểm và logic của mình thông qua quá trình học tập và suy nghĩ liên tục. Họ không những không bị thay thế mà còn có thể sử dụng AI để cải thiện hiệu quả đầu ra và mở rộng hơn nữa lợi thế của mình.

Điều này không chỉ đúng trong lĩnh vực viết lách mà còn đúng trong nhiều ngành công nghiệp khác. Chương trình có thể thay thế công việc lặp đi lặp lại nhưng không thể thay thế tư duy sâu sắc. thuật toán có thể thay thế kinh nghiệm lỗi thời nhưng không thể thay thế những ý tưởng sáng tạo.

Cuối cùng, thứ AI loại bỏ không phải là việc làm mà là logic làm việc lỗi thời.

Và mỗi đột phá công nghệ đều buộc chúng ta phải thay đổi nhận thức về công việc. Từ sự lặp lại không hiệu quả đến việc tạo ra giá trị, từ chủ nghĩa kinh nghiệm đến sự lặp lại, từ suy nghĩ của nhân viên đến suy nghĩ của ông chủ…

Cuộc sống là quá trình thay đổi và điều chỉnh liên tục theo môi trường bên ngoài. Nắm bắt được logic cơ bản mới, bạn sẽ không bao giờ thiếu những quân át chủ bài trong sự nghiệp của mình.

Ứng Hà Chi