* Bài viết của Tiểu Quyên, một bà mẹ ở Trung Quốc.

Có bao nhiêu bậc phụ huynh giống như tôi, luôn nghĩ rằng nhiệm vụ của cha mẹ đã nhẹ nhàng hơn khi con cái vào đại học?

Trước kia, vợ chồng tôi đã phải tiết kiệm từng đồng, gồng gánh mọi chi phí để cho con đi học. Những năm tháng ấy, mọi gia đình dường như đều giống nhau, hy sinh về tinh thần và kinh tế, ai cũng hiểu. Giống như những câu chuyện cổ tích, chúng tôi cũng nghĩ rằng khi con vào đại học, có công việc ổn định, thì cha mẹ có thể an nhàn sống cho mình.

Nhưng thực tế lại quá tàn nhẫn.

01

Con trai tôi tên là Tử Kiệt, sinh năm 1998. Chồng tôi làm kế toán cho một công ty bất động sản, còn tôi là giáo viên mầm non, gia đình sống ở một thành phố nhỏ.

Ngày xưa, tôi từng nghĩ những năm con học cấp hai, cấp ba là thời gian khó khăn nhất trong cuộc đời. Vay nợ mua nhà, mua xe, vay tiền học, rồi còn phải lo lắng cho con trong giai đoạn tuổi dậy thì, tất cả đều rất căng thẳng.

Kỳ thi đại học không chỉ là của con, mà thực sự cũng là một thử thách khủng khiếp đối với các bậc phụ huynh. Mỗi khi nghĩ đến, tôi vẫn mơ thấy con ngồi trong phòng thi, bỏ trống cả một trang giấy, hay dùng bút chì để tô đáp án không đúng…

Cuối cùng, chúng tôi cũng đợi được ngày con đậu vào đại học, một trường trọng điểm ở Quảng Châu, ngành Tài chính.

Mọi người đều nói với tôi và chồng: “Trường tốt như vậy, ngành tốt như vậy, sau này con đi làm, hai người cứ ngồi chờ hưởng phúc đi”. Thực ra, bây giờ hầu hết các bậc phụ huynh đều không trông chờ vào việc con cái sẽ đền đáp mình.

Chúng tôi đều có công việc và bảo hiểm xã hội, yêu cầu của chúng tôi rất thấp: Chỉ cần con tự lập, không phải dựa vào cha mẹ là tốt rồi.

Trong lòng chúng tôi cũng có hy vọng, nghĩ rằng với một trường tốt như vậy, lại có một ngành nghề tốt, tương lai con cái chắc chắn sẽ tốt hơn chúng tôi. Dù sao, xuất phát điểm của nó đã cao hơn chúng tôi rất nhiều.

02

Vào mùa thu năm 2020, Tử Kiệt tốt nghiệp đại học, từ chối thi nghiên cứu sinh và chuẩn bị bước vào con đường sự nghiệp. Tuy nhiên, từ khi bắt đầu nộp đơn xin việc vào năm cuối đại học, con tôi liên tiếp nhận thất bại.

Nó đã tham gia thi tuyển vào các hệ thống ngân hàng bốn lần, nhưng đều bị loại. Sau nhiều lần thi không đậu, con trai tôi bảo rằng phải tham gia khóa đào tạo nếu muốn có cơ hội. Chi phí khóa học là 20.000 NDT.

Tôi và chồng thật sự không ngờ, con mình đã đến tuổi đi làm, vậy mà chúng tôi lại phải trở về những ngày tháng trước kia, lại tiếp tục phải trả học phí cho nó. Nhưng trong hoàn cảnh dịch bệnh, thị trường việc làm vốn đã khó khăn, làm sao có thể từ chối? Cuối cùng, Tử Kiệt đã hoàn thành khóa học, nhưng vẫn không thể vượt qua bài thi của ngân hàng.

Chúng tôi không khỏi hỏi: “Con đã học bốn năm đại học cộng với khóa đào tạo này, vậy kiến thức con học được đâu rồi?”. Con nói: “Đợt tuyển dụng này có vấn đề, đề thi quá lạ, không liên quan gì đến chuyên môn của con”.

Vậy là, mấy tháng trôi qua, con tôi vẫn không có công việc.

Nhìn nó, chúng tôi cảm thấy thật sự hoang mang. Nó chẳng có vẻ gì là lo lắng, mỗi ngày thức khuya dậy muộn, sống như không có chuyện gì.

Sau rất nhiều lần thất bại, một ngày nó nói với chúng tôi: “Hay là con thi công chức đi?”.

Vợ chồng tôi lúc đó cảm thấy tiếc vì con bỏ qua ngành chuyên môn của mình, nhưng nó không nghĩ vậy: “Ngành của con muốn có được một công việc dễ dàng thì phải thi nghiên cứu sinh, nhưng con không muốn học thêm, muốn đi làm, tự kiếm sống”.

Đúng là như vậy. Hơn nữa, trong bối cảnh dịch bệnh, công việc công chức vẫn có vẻ ổn định. Tử Kiệt lập tức lên mạng mua sách ôn thi công chức, và hôm sau sách đã được gửi đến tận nhà.

Tuy nhiên, nó học không mấy chăm chỉ, mỗi khi chúng tôi hỏi, nó chỉ nói: “Con là sinh viên tốt nghiệp ngành Tài chính từ trường đại học danh tiếng, học cái này khó gì!”.

03

Kết quả thật đáng buồn, lần đầu thi công chức, điểm của Tử Kiệt thấp một cách thảm hại. Chúng tôi bảo nó phải học kỹ hơn, nhưng nó lại nói đề thi quá khó và lạ. Sau đó, Tử Kiệt lại nảy ra ý định thi nghiên cứu sinh, du học, thi chứng chỉ giáo viên, nhưng cuối cùng đều không có kết quả.

Chúng tôi dần nhận ra rằng, nó chỉ nói là lo lắng và có tham vọng, nhưng thực tế, nó hoàn toàn không có sự cấp bách khi tìm việc. Dù không có công việc, nhưng nó sống trong nhà, chẳng cảm thấy có gì sai khi vẫn sống nhờ bố mẹ.

Cậu con trai 23 tuổi ấy thường xuyên làm phòng mình thành một bãi chiến trường, không bao giờ dọn dẹp. Mỗi khi chúng tôi không có ở nhà vào buổi trưa, nó lại gọi đồ ăn ngoài, và mỗi bữa không bao giờ dưới 50 NDT.

Khi tài khoản WeChat không còn tiền, nó chỉ gửi một tin nhắn cho tôi: “Mẹ ơi, cho con xin chút tiền”. Hơn nữa, dù không có thu nhập, nhưng nó không tiếc tiền vào việc ăn mặc. Một đôi giày giá trên nghìn NDT, nó thử xong rồi không chịu cởi ra, bảo chúng tôi thanh toán. Chúng tôi thấy quá đắt, nhưng nó nói: “Con sắp đi làm rồi, giày là món đồ thể hiện gu thẩm mỹ, không thể qua loa được”.

Có một hôm tôi thấy chồng đang thử đôi giày mới của Tử Kiệt. Tôi hỏi: “Anh làm gì vậy?” Anh trả lời: “Cảm nhận xem đi đôi giày nghìn đồng sẽ như thế nào”.

Nghe có buồn cười không? Nhưng thật ra, chẳng có gì buồn cười cả. Chúng tôi làm cả đời, kiếm được tiền, nhưng chưa bao giờ dám chi cho bản thân một đôi giày đắt tiền như vậy.

04

Con trai tôi vẫn chưa tìm được việc làm, nhưng bản thân nó hoàn toàn không cảm thấy lo lắng, trong khi tôi và chồng không thể ngồi yên.

Không có nhiều mối quan hệ, nên cuối cùng nhờ vào sự giúp đỡ từ rất nhiều người quen, chúng tôi đã tìm được cho con một cơ hội thực tập ở ngân hàng, làm nhân viên giao dịch.

Chúng tôi lúc đó mừng như bắt được vàng, nghĩ với trình độ học vấn và chuyên ngành của Tử Kiệt, làm nhân viên giao dịch ngân hàng là việc quá đơn giản, chắc chắn có hy vọng trở thành nhân viên chính thức.

Vậy là chúng tôi dặn dò con đủ điều, bảo nó phải cố gắng thể hiện tốt. Nhưng thật không ngờ, chưa đi làm thì Tử Kiệt đã yêu cầu chúng tôi mua xe cho nó để đi lại. Tất nhiên, chúng tôi không đồng ý. Kết quả, nó chỉ làm được ba ngày, rồi lấy lý do công việc không có tính chuyên môn, quá tẻ nhạt và không liên quan đến chuyên ngành của nó để từ chối tiếp tục đi làm.

Vợ chồng tôi thực sự tức giận.

Cả hai chúng tôi và Tử Kiệt đã có một trận cãi vã lớn. Nó bắt đầu thu dọn hành lý và tuyên bố rằng chúng tôi không hiểu nó, không ủng hộ nó, và nó sẽ lên Bắc Kinh phát triển sự nghiệp.

Chúng tôi không ngăn cản nó, bởi lẽ chúng tôi biết rõ, với tính cách hời hợt của nó, dù có đi đâu thì kết quả cũng chẳng khác gì. Thế giới này không thiếu những người tự cho mình là “ông lớn”.

Quả thật, sau nửa tháng, nó trở về.

Ngoài việc nói rằng môi trường việc làm ở Bắc Kinh cũng không dễ dàng, cuối cùng nó cũng thừa nhận rằng bản thân học vấn của mình không đủ… Nó nói mong chúng tôi cho nó thêm thời gian để ôn thi vào nghiên cứu sinh, như vậy nó sẽ có sức cạnh tranh hơn trên thị trường lao động.

Tuy nhiên, sau nhiều lần bàn bạc, tôi và chồng vẫn không đồng ý.

Khi hiểu rõ hơn về con trai trưởng thành của mình, chúng tôi nhận ra rằng những gì Tử Kiệt thiếu không phải là bằng cấp, mà là một thái độ nghiêm túc và kiên trì trong công việc. Nói cho cùng, nó từ nhỏ đến lớn chỉ tập trung vào học hành, hoàn toàn không có ý thức về sự khủng hoảng sinh tồn. Vì vậy, chúng tôi khuyên nó trước hết nên tìm một công việc, học hỏi từ công việc, thiếu chỗ nào thì bổ sung vào đó.

Lúc này, tôi và chồng đã không còn mơ mộng về việc Tử Kiệt trở thành một “chuyên gia cao cấp” nữa. Hy vọng của chúng tôi đã giảm xuống mức thấp nhất: Chỉ cần nó có thể tự lập, làm công việc gì cũng được.

Thậm chí, nếu thấp hơn một chút, miễn là có công việc, dù không đủ nuôi sống bản thân, thì chúng tôi cũng chỉ mong nó tự lo được phần nào, để chúng tôi đỡ phải hỗ trợ nhiều.

Sau đó, Tử Kiệt đi làm công việc tạm thời ở một công ty của bạn học. Chồng tôi còn thử dẫn nó làm việc phụ, giúp một số công ty làm kế toán. Nhưng mỗi công việc nó đều làm một cách hời hợt, không có sự kiên trì.

Khi bước vào xã hội, chúng tôi nghĩ nó sẽ khiêm tốn, duy trì thái độ học hỏi. Nhưng nó lại quá tự cao, không làm được gì như chúng tôi mong đợi.

Ví dụ, khi chồng tôi dẫn nó làm kế toán, ông đã làm công việc này suốt gần nửa đời người, mỗi khi chưa làm xong công việc, ông sẵn sàng làm thêm giờ, thậm chí có khi làm đến hai, ba giờ sáng mới ngủ. Còn Tử Kiệt thì sao? Nó ngồi làm việc được một lúc, rồi lại đứng dậy uống nước, bảo là đau lưng, có khi lại đi nghe điện thoại, làm được một chút là lại thấy buồn ngủ.

Nó còn “dạy dỗ” bố rằng: “Sức khỏe luôn là quan trọng nhất. Nếu bây giờ làm việc quá sức, sau này sẽ phải dùng tiền để mua lại sức khỏe. Bố cũng không còn trẻ nữa, đừng quá vất vả nữa”.

05

Hai năm trôi qua, Tử Kiệt vẫn chưa tìm được việc làm, nhưng nó chẳng cảm thấy căng thẳng gì cả. Còn vợ chồng tôi thì lo lắng không ngừng.

Năm nay tôi vừa tròn 50 tuổi, lúc trước tôi đã dự định làm xong việc và hưởng thụ cuộc sống tuổi già. Nhưng cuối cùng, tôi vẫn ký hợp đồng tiếp tục làm việc với công ty. Chồng tôi đã lâu không làm kế toán, giờ lại phải quay lại nghề cũ. Anh làm việc cả ngày ở công ty, tối về còn phải tiếp tục làm việc, làm xong báo cáo rồi lại mất ngủ.

Tôi khuyên anh nên nghỉ ngơi, nhưng anh chỉ thở dài. Cứ mỗi đêm tỉnh giấc, tôi và chồng lại trăn trở về mọi chuyện.

Chúng tôi có thể tự nhận thấy rằng, dù không phải gia đình dư dả, nhưng từ bé đến lớn, Tử Kiệt chưa từng phải trải qua gian khổ, không hề thấu hiểu được sự nhọc nhằn của cha mẹ. Mong muốn của chúng tôi rất đơn giản: chỉ cần nó học tốt, đỗ vào trường đại học danh tiếng, thế là đủ. Nhưng thực tế đã cho thấy rằng, cuộc sống ngoài cánh cổng trường đại học mới là hành trình dài nhất của nó.

Với khả năng và hoàn cảnh hiện tại, nó sẽ dựa vào gì để đương đầu với cuộc sống? Để tự nuôi mình còn chưa xong, nói gì đến chuyện xây dựng gia đình sau này. Chúng tôi không thể lý giải được, dù chúng tôi không có tri thức, không có gia đình làm chỗ dựa, nhưng ít ra chúng tôi có thể cúi đầu lao động, nhẫn nại, tự tay gây dựng cuộc đời.

Còn con trai chúng tôi, đã được giáo dục tốt, lại có bằng cấp cao, vậy mà ngay cả việc nuôi sống bản thân cũng trở thành một vấn đề lớn.

Thật sự, điều cay đắng nhất của tuổi trung niên không phải là lo cho cha mẹ già, hay lo lắng về việc công ty cắt giảm nhân sự. Vì thế hệ chúng tôi, dù có thể không giàu có, nhưng luôn có thể chấp nhận khổ cực, làm bất cứ công việc gì để sống.

Điều đau đớn nhất của tuổi trung niên chính là, khi bạn bỏ hết sức lực để đưa con cái lên cao, nhưng cuối cùng con cái lại sống không tốt bằng chính bạn… Cảm giác mệt mỏi suốt một ngày, rồi về đến nhà, nhìn thấy con cái trẻ tuổi lại không làm gì, bạn chỉ thấy cuộc đời dường như không còn hy vọng.

06

Có lẽ, vấn đề là chúng tôi chưa đủ quyết liệt.

Như lời bạn thân của tôi nói, chúng tôi nên đuổi nó ra ngoài, để nó tự thuê nhà, tự nấu ăn, tự kiếm sống, không có nơi dựa dẫm. Chồng tôi cũng đã nói những lời giống vậy, bảo rằng để nó đi làm giao đồ ăn.

Nhưng nó lại nói: “Con không muốn tranh giành với mấy anh giao đồ ăn, nếu không thì mấy năm học đại học chẳng phải uổng phí sao?”.

Thật không hiểu nổi, tại sao con trai tôi lại vô dụng như vậy, lười biếng và thiếu sức sống đến thế? Nếu cứ tiếp tục như vậy, tôi thật sự sắp bị trầm cảm mất.

Vì vậy, tôi phải thổ lộ chút tâm sự này, cũng muốn nghe thêm ý kiến từ mọi người, đồng thời cũng muốn nhắn nhủ các bậc phụ huynh: Đừng chỉ chú trọng vào điểm số của con cái, việc dạy chúng khả năng sống tự lập, biết quan tâm đến công việc của cha mẹ và giữ gìn lòng tự trọng khi trưởng thành là rất quan trọng.

Hiểu Đan