Những ngày vừa qua, Phạm Thoại (Phạm Văn Thoại, sinh năm 1996) và mẹ bé Bắp (Lê Thị Thu Hoà, sinh năm 1997, đến từ Ninh Thuận) trở thành tâm điểm bàn tán từ cư dân mạng. Nguyên nhân đến từ những thắc mắc trong hành trình chữa bệnh cho bé Bắp (tên thật là Minh Hải), đặc biệt là vấn đề minh bạch tiền ủng hộ từ cộng đồng. 

Tối 25/2, Phạm Thoại và Thu Hoà trực tiếp phát sóng trên livestream, công khai sao kê các khoản thu chi từ tài khoản của Phạm Thoại và làm rõ những tin đồn lan truyền trên mạng xã hội. Sự kiện nhanh chóng thu hút sự chú ý, cao điểm đạt hơn 600 nghìn lượt xem cùng lúc.

Tạm gác vấn đề đúng sai, có một điều không thể phủ nhận là hiệu ứng truyền thông. Phạm Thoại đã tăng từ 6,1 triệu lên 6,2 triệu người theo dõi trên TikTok, các từ khóa liên quan đến sự việc lọt top tìm kiếm phổ biến trên mạng xã hội, bao gồm: Phạm Thoại và mẹ bé Bắp, drama sao kê của Phạm Thoại, tóm tắt livestream sao kê của Phạm Thoại, Phạm Thoại và mẹ Bắp livestream sao kê,…

Vậy dưới góc nhìn truyền thông, ồn ào sao kê của Phạm Thoại và mẹ bé Bắp được lý giải thế nào? Tại sao Phạm Thoại luôn vướng vào thị phi như vậy? Cùng xem chia sẻ của:

Sự tính toán của Phạm Thoại

Không chỉ tăng người theo dõi, lọt tìm kiếm phổ biến trên MXH, lượng tìm kiếm Phạm Thoại trên Google cũng gia tăng đột biến. Theo thống kê từ Google Trending, từ khoá “Phạm Thoại” đã có thay đổi đáng kể trong 3 ngày vừa qua. Con số tăng vọt từ ngày 23/2 trở đi và đạt đỉnh điểm vào khoảng 8h sáng 26/2 – sau khi livestream diễn ra. 

Cả anh Lê Minh Tâm và anh Phùng Thái Học đều đồng tình rằng ồn ào này Phạm Thoại duy trì sức hút trong thời gian qua. Đây là điều có lợi với những người hoạt động trên MXH như Thoại.

Anh Tâm bày tỏ: “Nếu so sánh với những chiến dịch marketing truyền thông của các nhãn hàng thì độ phủ của sự việc này còn lớn hơn, kể cả khi nhãn hàng chi ra số tiền lớn cũng chưa chắc đã đạt được hiệu ứng như thế. Và chắc chắn sự việc này tăng độ hot cho Phạm Thoại. 

Tôi không nghiêng về giả thuyết đây là vụ việc có tính sắp đặt mà chỉ là xuất phát từ sự phát hiện của cư dân mạng hoặc những người quan tâm đến gia đình bé Bắp. Nhưng tôi tin là Phạm Thoại không quá mất bình tĩnh, không quá sợ hãi và cũng không ngán ngẩm gì. Thay vào đó, bạn ấy cho thấy đang tiếp nhận vụ việc này một cách tích cực rằng “À, đây cũng là một cơ hội để mình có được độ phủ tốt hơn nữa trên truyền thông’”. 

Anh Học nói thêm: “Tôi cho rằng sự việc này mang lại cho Phạm Thoại nhiều điều tích cực, thu hút được một lượng quan tâm vô cùng lớn trong suốt nhiều tháng qua, khiến cho cái tên Phạm Thoại không bị nguội đi. Trong thời đại hiện nay, phần lớn KOLs và Celebs đều có chung nỗi sợ là bị quên lãng nên việc giữ được lửa tên tuổi là một điều vô cùng tốt với họ. Tất nhiên, chúng ta đang bàn về mặt truyền thông, không nói về bản chất mục đích trong hành động của họ”. 

Cùng với đó, 2 chuyên gia truyền thông đồng quan điểm khi nói về tác động ở góc độ xã hội của ồn ào ủng hộ từ thiện này. Cả anh Tâm và anh Học đều khẳng định sự việc sẽ đem đến ảnh hưởng phức tạp, gồm tích cực và tiêu cực. 

Về tiêu cực, một bộ phận công chúng sẽ hoài nghi, mất niềm tin vào các hoạt động thiện nguyện. Từ đây họ sẽ cảm thấy khó khăn hơn trong việc giúp đỡ ai đó và giúp sao cho đúng cách, hiệu quả lại càng khó hơn. 

Về tích cực, sự việc của Phạm Thoại và nhà bé Bắp có thể sẽ là cú hích để cơ quan quản lý chú ý nhiều hơn, chặt chẽ hơn trong việc đưa ra quy định kiểm soát hoạt động thiện nguyện. Đồng thời sự việc này cũng buộc cộng đồng tự nâng cao thêm ý thức và hiểu biết về từ thiện, cách làm từ thiện. Và cuối cùng, các cá nhân và tổ chức đang hoạt động thiện nguyện khi theo dõi vụ việc cũng rút được kinh nghiệm, nhìn nhận lại trách nhiệm của bản thân và biết cần phải điều chỉnh thế nào. 

Việc Phạm Thoại cho thấy vai trò “chỉ đạo, dẫn dắt” từ đầu ồn ào đến hiện tại cũng được nhận xét là tính toán khôn ngoan và đúng đắn về mặt truyền thông.

Anh Lê Minh Tâm khẳng định khi xử lý khủng hoảng truyền thông cho cá nhân hay doanh nghiệp, nguyên tắc quan trọng đầu tiên là thống nhất về cách thức và nội dung phát ngôn. Bởi lẽ cách thức xử lý này đem lại hiệu quả cao: 

“Việc Phạm Thoại, mẹ bé Bắp và những người có liên quan là không phát ngôn một cách tự phát là quyết định chuyên nghiệp, khôn ngoan, có tính toán về truyền thông. 

Điều này giúp tránh tạo ra những tình tiết mới trong khi chưa giải quyết xong vấn đề trước đó. Từ đây, Phạm Thoại có thời gian phân tích sự việc xem ở ngoài kia dư luận đang có phản ứng thế nào, góc nhìn khác nhau ra sao và có thể tham khảo ý kiến của chuyên gia, những người có kinh nghiệm để xử lý cho đúng đắn nhất”. 

Nếu không phải Phạm Thoại thì đã không được ủng hộ nhiều đến thế

Thực tế, đây không phải là lần đầu tiên cái tên Phạm Thoại gắn liền với ồn ào không tích cực. Anh chàng từng vướng nhiều thị phi như đám cưới giả, bị nhãn hàng “tố” nhận 220 triệu chỉ bán được 20 triệu tiền hàng, làm lố tại các sự kiện công khai, xưng “mày – tao” với khách hàng và chửi bới trên livestream,… 

Thậm chí, Phạm Thoại còn trở thành cái tên mà theo cư dân mạng mô tả là chỉ nghe tên thôi cũng hình dung được sự ồn ào. Tại sao Phạm Thoại luôn gắn những ồn ào thế này? Nếu đó là người khác thì độ ồn có giảm đi hay không ồn thì không phải Phạm Thoại? 

Anh Học nhận xét: “Phạm Thoại rất giỏi trong việc gây ra sự chú ý và duy trì nó trong nhiều năm qua. Thế nên nếu không phải Phạm Thoại thì vấn đề sẽ không được chú ý đến vậy. Nếu không phải Phạm Thoại, ngay từ đầu đã rất khó để kêu gọi được số tiền lớn như thế, cũng rất khó để mọi người theo dõi từng bước chữa bệnh cho bé Bắp”.

Trong khi đó anh Tâm phân tích chi tiết 3 nguyên nhân dẫn đến sự ồn ào của Phạm Thoại. 

Thứ nhất là càng nổi tiếng thì càng được săm soi và chú ý, dẫn đến dễ vướng vào ồn ào. Phạm Thoại không phải ngoại lệ. 

Thứ hai là do đặc thù nghề livestream của Phạm Thoại. Bản chất livestream là phải nói trực tiếp trước hàng chục nghìn, thậm chí hàng trăm nghìn mắt xem nên nếu lỡ lời sẽ không rút lại được. Công việc này còn khiến Thoại phải xuất hiện với tần suất thường xuyên, dày đặc trên MXH. Trong quá trình làm việc cũng cần tiếp xúc với nhiều nhãn hàng, có doanh nghiệp tốt và doanh nghiệp tính toán trục lợi, từ đó dẫn đến lùm xùm. 

Cuối cùng, anh Tâm đồng quan điểm với anh Học rằng do cá tính của Phạm Thoại. Từ lúc mới làm nghề đến phong cách dữ dội khi livestream và cách đáp trả comment của cư dân mạng đều ở trạng thái thu hút sự chú ý. 

Người nổi tiếng chỉ nên nổi tiếng, từ thiện để người có chuyên môn xử lý

Dù Phạm Thoại có cách xử lý được đánh giá tốt về mặt truyền thông thì vẫn khó tránh khỏi ý kiến trái chiều. Sau livestream vào tối 25/2, anh chàng tiếp tục nhận bình luận hoài nghi, công kích từ một bộ phận cư dân mạng. Những người này cho rằng xem 4 tiếng livestream nhưng vấn đề minh bạch chưa được giải quyết, phải đợi thêm 4 tháng nữa. Trong khi đó không ít người biết đến và hỗ trợ bé Bắp sau khi Phạm Thoại kêu gọi.

Trước diễn biến này, anh Học cho rằng điều tiếng là thứ không thể tránh khỏi nhất là khi đụng chạm đến vấn đề nhạy cảm như từ thiện. Vì vậy Phạm Thoại cần phải chuyên nghiệp hoá việc làm từ thiện, có quy trình được thống nhất và minh bạch từ đầu. 

“Từ thiện là chuyện tốt, nhưng thời đại này tốt là không đủ. Từ thiện cũng không nên chỉ là những hành động bộc phát trong một thời điểm. Người càng có sức ảnh hưởng lớn càng nên ý thức về điều đó. Chúng ta không thiếu những bài học trong quá khứ, khi mà người nổi tiếng mất rất nhiều thứ sau hoạt động từ thiện thiếu minh bạch. Đây là điều rất đáng tiếc và không nên xảy ra trong tương lai, khi mà bài học đã quá đủ” – anh Học nói thêm.

Với việc người nổi tiếng làm từ thiện nói chung, anh Tâm khẳng định mỗi người nên tự làm trong khả năng của mình, có đến đâu làm đến đó, không kêu gọi mọi người hay biến mình thành trung gian. “Đó là cách an toàn nhất với bất kỳ ai, không riêng gì người nổi tiếng hay hoạt động trên MXH. Bởi ngay cả khi bạn tự làm mà không đủ sâu sắc trong vấn đề này thì vẫn có thể không đạt được hiệu quả cao và cuối cùng không ít thì nhiều cũng dễ gặp điều tiếng”. 

Trong trường hợp ai đó vẫn muốn trở thành cầu nối giữa mạnh thường quân – người có hoàn cảnh khó khăn hay đứng ra kêu gọi ủng hộ thì tốt nhất là làm theo nhóm, có phân công nhiệm vụ rõ ràng. Bởi lẽ anh Tâm nhận thấy người nổi tiếng thường có ảnh hưởng mạnh về truyền thông, về sáng tạo nội dung nhưng về quản lý tài chính cũng cần chuyên môn, không phải ai cũng làm được. 

Không những thế, khi người có chuyên môn phụ trách quản lý tài chính thì cũng cần có tuyên bố ngay từ đầu về quy trình minh bạch: “Ví dụ xác định sao kê hàng tháng hay 2 tháng/lần, thực hiện đến lúc nào và cập nhật ở đâu đều cần được minh bạch. Cần có tần suất vì chẳng hạn với trường hợp bé Bắp, không biết khi nào sẽ tìm được nơi phẫu thuật phù hợp, diễn biến bệnh ra sao, lúc nào phải chi. Bên cạnh đó các khoản chi quá nhiều nên không thể cứ chi 1 khoản lại tung sao kê 1 lần được”.

Tổng kết lại, anh Tâm khẳng định từ thiện là công việc phức tạp, cần có sự quản lý chặt chẽ và có đơn vị chuyên nghiệp, có kiến thức và hiểu biết sâu sắc thực hiện vì: 

“Trường hợp bé Bắp bị bệnh hiểm nghèo thì chắc chắn mọi người sẽ giúp bé có thể chữa bệnh. Còn nhiều trường hợp khác, các tổ chức thiện nguyện, đơn vị hoạt động xã hội phải lựa chọn phương thức giúp con cá hay cái cần câu, cho tiền của hay tạo công ăn việc làm, thông qua đơn vị nào hay trực tiếp giúp đỡ,… 

Rồi có người lại nói 16,7 tỷ đồng là quá nhiều, có thể giúp cho được hàng trăm em bé khó khăn khác. Vậy thì nên dùng số tiền đó cho 1 bé hay hàng trăm bé? Tức là chỉ riêng chuyện phân bổ nguồn lực như giúp bao nhiêu và theo cách nào để tấm lòng của mọi người phát huy tác dụng nhất, đạt được hiệu quả cao nhất đã rất rắc rối. Vậy thì điều đó nên là do người có chuyên môn về xã hội, về quản lý phân tích và xử lý”. 

Huyền Trang